Inicjatywa internetowa dotycząca zapomnianych bohaterów walk z totalitaryzmem. Dotyczy głównie grup, pojedynczych osób i oddziałów bojowych działających w latach 30-tych i 40-tych.

———————————————————————————————————————————————————

Związek Syndykalistów Polskich (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze syndykalistycznym, działająca od kwietnia 1941 r. do 1945 r.

21 października 1939 r. powstał w Warszawie pod nazwą Związek „Wolność i Lud”, bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym. Wśród założycieli byli m.in. prof. Kazimierz Zakrzewski, Jerzy Szurig, Stanisław Bukowiecki, S. Szwedowski, L. Bigosiński, Stefan Kapuściński. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, Roman Galicz i por. Jerzy Złotowski ps. „Poręba”. Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji „Kujmy broń”.

W grudniu 1939 r. utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne „Wolność i Lud” (od 2 stycznia 1940 r. Oddziały Sabotażowo-Szturmowe). Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych „trójek” i „piątek” dywersyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze Związkiem Walki Zbrojnej, prowadząc także początkowo akcje małego sabotażu w ramach grupy „Wawer”. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia.  Współdziałanie to było określane było w 1941 r. przez KG ZWZ jako lojalne.

W kwietniu 1941 r. Związek „Wolność i Lud” został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem 1942 r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z AK doprowadziło do przejścia prawie całej „dywersji” ZSP do AK. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe „Zew”, nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK.

Syndykalistyczna Organizacja „Wolność” (SOW-a) – założona w 1940 w Warszawie. Organizację utworzono na bazie Anarchistycznej Federacji Polski, anarchosyndykalistycznego skrzydła przedwojennego Związku Związków Zawodowych (ZZZ) oraz części Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej (ZPMD). W 1941 do SOW-y przystąpił Polski Związek Walki o Wolność Narodów (założona w grudniu 1939 w Kielcach organizacja o charakterze internacjonalistycznym i anarchosyndykalistycznym). SOW-a krytykowała tzw. polską odmianę syndykalizmu (ZSP) i opowiadała się za powstaniem Rzeczypospolitej Społecznej, oddolnej federacji samorządów pracowniczych i lokalnych, które miały zastąpić dotychczasowe funkcje państwa i zlikwidować całkowicie władzę polityczną.

Przewodniczącym Komitetu Centralnego SOW-y był Wiesław Protschke. Kierownictwo organizacji stanowili: Zofia Hajkowicz-Brodzikowska, Wiesław Protschke i Jerzy Leszczyński (działacz syndykalistyczny). Pierwszym zewnętrznym przejawem ich działalności było opublikowanie wiosną 1940 pisma „Polska Dla Ludu”. SOW-a posiadała niewielką grupę wojskową, która w latach 1943–1944 została scalona z Armią Krajową. Członkowie SOW-y walczyli w oddziale partyzanckim w rejonie Kielc, przeprowadzali sabotaże, uczestniczyli w powstaniu warszawskim. Wydawano „Drogę Wolności”, dwutygodnik „Walkę Ludu” z dodatkiem wojskowym „Towarzysz Pancerny” oraz w Kielcach „Rewolucyjną Agencję Prasową”. Anarchosyndykaliści posiadali tajną drukarnię przy ul. Lipskiej 26 w Warszawie. SOW-a współpracowała z Radą Pomocy Żydom – Żegota.